Kieleckie Studia Teologiczne - strona główna

    Publikacje

Autorzy          Zapowiedzi

  

Redakcja   Kontakt   Współpraca

ks. Adam Perz

 

 

 

 

Akcja Katolicka – sukcesy, trudności i szanse

Coraz bardziej dojrzewa w Kościele przekonanie o wielkiej roli, jaką mogą odegrać w Nim świeccy. Z drugiej strony zaś w wielu parafiach wyczuwa się pewien dystans duszpasterzy wobec poczynań świeckich, a jeszcze częściej zauważa się zupełną bierność świeckich w sprawach parafialnych. Istnieje więc potrzeba obudzenia laikatu – przysłowiowego „olbrzyma”. Jedną z takich prób podjęto 10 lat temu dokonując reaktywacji Akcji Katolickiej (AK) w Polsce. W diecezji kieleckiej Stowarzyszenie to zostało powołane na nowo do życia przez Biskupa Ordynariusza Kazimierza Ryczana, który widział i widzi potrzebę aktywności świeckich w diecezji. Jaki był wkład dotychczasowy AK w Polsce i w diecezji? Jakie inicjatywy były podejmowane przez świeckich? Jakie trudności istnieją w rozwoju AK i jakie są szanse na przyszłość? W niniejszym opracowaniu podjęto próbę odpowiedzi na powyższe pytania.

1.      Działanie zespołowe świeckich – Akcja Katolicka

W drugiej połowie XX wieku Kościół uwypuklił duchową sylwetkę katolika świeckiego, a także docenił działalność świeckich w Kościele i w świecie. Przede wszystkim Sobór Watykański II w Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium (KK) poświęcił osobny rozdział Ludowi Bożemu, powołaniu świeckich oraz świeckim w Kościele. Tenże Sobór wydał 18 listopada 1965 roku Dekret o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem (DA). Wielką rolę w aspekcie ukazania panoramy działania świeckich we współczesnym świecie odegrała posynodalna adhortacja apostolska Christifideles laici (ChL) z 30 grudnia 1988 roku.

Działanie zespołowe jest dzisiaj konieczne. Tylko w ten sposób można osiągnąć zamierzone cele i dotrzeć do zbiorowej mentalności. Kościół potwierdza prawo świeckich do zakładania stowarzyszeń w celach apostolskich. Prawo do zakładania stowarzyszeń w Kościele ma podstawę w chrzcie, na mocy którego chrześcijanin otrzymuje możliwość, powinność i moc czynnego udziału w misji Kościoła.

Już na początku XX wieku trzeba widzieć zorganizowaną działalność apostolstwa świeckich, kiedy to rozpoczynała swą działalność AK jako szczególny rodzaj stowarzyszenia ludzi świeckich. Wśród form zespołowego działania świeckich Sobór Watykański II wymienia właśnie AK: ”Kilkadziesiąt lat temu w wielu krajach świeccy, coraz gorliwiej poświęcający się apostolstwu, zorganizowali różne formy działalności i zrzeszyli się w różne stowarzyszenia, które, zachowując ścisłą łączność z hierarchią, dążyły i dążą do celów prawdziwie apostolskich. Spośród nich lub także spośród podobnych dawniejszych instytucji należy wymienić przede wszystkim te, które choć różne stosowały metody, przyniosły jednak Królestwu Chrystusa bardzo obfite owoce i które słusznie zalecane i popierane przez papieży i wielu biskupów, otrzymały od nich miano Akcji Katolickiej i często określane były jako współpraca świeckich w apostolacie hierarchicznym”.

Ks. bp Piotr Jarecki (asystent kościelny Polskiej AK z ramienia Episkopatu Polski) tak definiuje stowarzyszenie noszące nazwę AK: „szczególne stowarzyszenie, apostolska organizacja biskupa, która przejmuje pastoralny program biskupa za swój i oddaje wszystkie zdolności i siły w celu jego realizacji – zarówno na poziomie parafialnym jak i diecezjalnym czy krajowym”. Do stowarzyszenia mogą należeć tylko pełnoletni katolicy świeccy.

„Celem Akcji Katolickiej jest pogłębianie formacji chrześcijańskiej oraz organizowanie bezpośredniej współpracy katolików świeckich z hierarchią kościelną w prowadzeniu misji apostolskiej Kościoła”. Cel ten AK realizuje poprzez:

-         pogłębienie życia religijnego, moralnego, intelektualnego i kulturalnego oraz  ukierunkowanie na zadania apostolskie;

-         przenikanie wartościami ewangelicznymi życia społecznego;

-         zajmowanie stanowiska w sprawach publicznych Kościoła (zwłaszcza gdy pojawiają się zagrożenia wiary i  moralności);

-         kształcenie działaczy katolickich i wychowanie ich do aktywności w życiu   społecznym, gospodarczym, kulturalnym i politycznym.

2.      Reaktywowanie Akcji Katolickiej w Polsce

AK w Polsce ma swoją długoletnią tradycję. Została powołana do istnienia przez Episkopat Polski zgromadzony na konferencji w Poznaniu w dniu 30 czerwca 1930 roku. W przededniu II wojny światowej gromadziła aż 750 tys. członków. Do głównych nurtów zaangażowania świeckich w okresie międzywojennym należały m. in.:

      -      formacja intelektualna;
-      formacja duchowa;
-      kształcenie z zakresu teorii i praktyki apostolstwa;
-      działalność wydawnicza;
-      zapoznawanie z myślą katolicką w dziedzinie filozofii, liturgii i kultury;
-     organizowanie dla młodzieży wycieczek, obozów, przedstawień, wieczornic i kursów (np. ratownictwa);
-     zakładanie Katolickich Uniwersytetów Ludowych;
-     prowadzenie działalności charytatywnej;
-    wychowywanie szerokich rzesz do odbioru radia, teatru, filmu.

Jednak wybuch II wojny światowej i działania wojenne na terytorium Polski przeszkodziły pełnemu rozkwitowi AK w Polsce. Potem nastał czas systemu komunistycznego, a jednym z pierwszych pociągnięć władzy komunistycznej była likwidacja AK, bo mogła się sprzeciwiać usuwaniu Boga z życia społecznego.

Dopiero na początku ostatniej dekady XX stulecia powstał sprzyjający klimat i możliwości reaktywowania Stowarzyszenia. Ostatecznym sygnałem w tym względzie był głos Jana Pawła II. Podczas wizyty biskupów polskich ad limina apostolorum 12 stycznia 1993 roku Ojciec Święty, wspominając AK w Polsce międzywojennej i jej wielorakie owoce, wyraził wobec biskupów życzenie, aby ona na nowo zajęła poczesne miejsce w panoramie zrzeszeń katolickich w Ojczyźnie: ,,Wierni świeccy, należycie uformowani, winni poczuć się rzeczywistymi podmiotami w życiu Kościoła. Zakłada to tak z ich strony, jak ze strony duchowieństwa, potrzebę zmian we wzajemnych relacjach, umiejętność współpracy, postawę cierpliwego dialogu, służby i obustronnego zaufania. Niezastąpionym środkiem formacji apostolskiej są organizacje, stowarzyszenia i ruchy katolickie. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje Akcja Katolicka, która kiedyś w Polsce była tak żywa i przyniosła tyle wspaniałych owoców. Trzeba więc, aby na nowo odżyła. Bez niej bowiem infrastruktura zrzeszeń katolickich w Polsce byłaby niepełna”.

Podejmując wezwanie Papieża, 3 maja 1995 roku Konferencja Episkopatu Polski powołała na nowo do istnienia AK w Polsce, z nadzieją, że jeszcze bardziej włączy ona ludzi świeckich w budowanie Kościoła Chrystusowego oraz w zorganizowaną misję apostolską, dzięki której będą oni mogli ,,czynić obecnym i aktywnym Kościół w takich miejscach i takich okolicznościach, gdzie jedynie przy ich pomocy stać się on może solą ziemi”. AK jest stowarzyszeniem, w którym katolicy świeccy mogą  realizować to powołanie, jakie otrzymali na mocy sakramentów Chrztu i Bierzmowania.

Organizowaniu struktur AK w Polsce towarzyszył list pasterski Episkopatu Polski z 6 maja 1995 roku „Akcja Katolicka w służbie nowej ewangelizacji”. W liście tym biskupi uwypuklili jeden z elementów istotnych dla AK, a mianowicie jej inspirację duchowo-religijną i moralną. Stwierdzili: „Akcja Katolicka nie jest powołana, aby stać się partią polityczną. Chociaż katolicy jako obywatele mają prawo i obowiązek łączyć się w różnych stowarzyszeniach politycznych, to cel Akcji Katolickiej jest celem Kościoła”. Dalej list pasterski mówił o relacji AK - inne stowarzyszenia i ruchy katolickie: „Akcja Katolicka nie zastrzega sobie monopolu apostolstwa świeckich i nie ma zamiaru kierować innymi stowarzyszeniami czy ruchami katolickimi, z którymi powinna współpracować”. W liście Episkopat przypomniał, co jest podstawą działania świeckich w świecie: „Podstawą teologiczną i motywem do działania katolików w świecie jest przyjęty Chrzest, Bierzmowanie i Eucharystia - sakramenty życia chrześcijańskiego, które wyposażają ochrzczonego w mandat odpowiedzialności za wiarę i nakładają obowiązek jej głoszenia oraz obrony”. W liście została także przypomniana metoda działania AK:

      1) przyjrzeć się sytuacji życiowej;
2) przemyśleć i ocenić tę sytuację w świetle wartości i zasad Ewangelii;
3) działać, promując czyny z wiary.

Czym zajmuje się AK w Polsce? Na przykładzie programu działania AK w Polsce w 2003 roku można stwierdzić, że AK podejmuje program duszpasterski Kościoła katolickiego w Polsce. Zatem w roku 2003 AK realizuje temat: „Umiłować Chrystusa w liturgii”. Zakres działania AK wyznaczają 4 płaszczyzny: liturgia i modlitwa, formacja, problematyka społeczna oraz zagadnienia organizacyjne.

Na płaszczyźnie liturgii i modlitwy członkowie AK są wezwani do uczestnictwa w rekolekcjach i dniach skupienia, do codziennej lektury Pisma Świętego, do adoracji Najświętszego Sakramentu w kościele (przez 15 minut jeden raz w tygodniu, a przez 30 minut jeden raz w miesiącu – najlepiej w pierwszy piątek miesiąca), do udziału w pielgrzymce AK w Polsce do Częstochowy i do uczestnictwa we Mszy Św. w niedzielę i w miarę możliwości w dzień powszedni. Każde spotkanie Parafialnego Oddziału AK rozpoczyna się odmówieniem dziesiątka różańca.

W dziedzinie formacji Zarząd Główny AK w Polsce proponuje m. in. wspólną lekturę encykliki Jana Pawła II „Dives in Misericordia”, systematyczne studiowanie i wspólne rozważanie materiałów formacyjnych AK w Polsce na 2003 rok: „Formacja 2003”, wspólną lekturę książki ks. biskupa Piotra Jareckiego „Potrzebni”, uczestnictwo w X Tygodniu Społecznym w Warszawie: 8–11 maja.

AK w Polsce podejmuje również problematykę społeczną, na którą składa się problematyka europejska (organizowanie spotkań, paneli, seminariów w kontekście planu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej), upowszechnianie katolickiej nauki społecznej, przybliżanie problematyki funkcjonowania katolików świeckich w warunkach demokracji liberalnej, nawiązanie współpracy z samorządami lokalnymi i organizacjami pozarządowymi, szczególnie z zespołami zajmującymi się problematyką pomocy rodzinie, bezrobotnym, ubogim.

W obszarze zagadnień organizacyjnych AK w Polsce podejmuje wysiłki w celu utworzenia Domu AK w Polsce. Taki Dom Katolicki może zostać utworzony także w diecezji czy nawet w parafii we współpracy z samorządami lokalnymi. Domy te miałyby się zająć problematyką społeczną (w tym problemem bezrobocia), edukacyjną, kulturalną, sportem, rekreacją itp. AK weźmie udział w organizacji Dnia Papieskiego w Polsce, przeprowadzi także ankietę w celu uzyskania syntetycznej informacji: kto tworzy AK w Polsce. Podejmie się również zorganizowania zespołu redakcyjnego i zespołu korespondentów biuletynu informacyjno - formacyjnego AK w Polsce, ukazującego się w sposób cykliczny, i zorganizowania konkursu poezji religijnej dla młodzieży i dorosłych. Wreszcie podejmie starania, aby tworzyć fundacje w celu pozyskiwania środków na cele społeczne, edukacyjne i kulturalne.

3.      Akcja Katolicka w Kielcach

AK istniała już w Kielcach w roku 1934, kiedy to nastąpiło połączenie Stowarzyszenia Polskiej Młodzieży Męskiej oraz Żeńskiej. Jej protektorem był Ks. bp Czesław Kaczmarek, który został mianowany ordynariuszem diecezji kieleckiej jako asystent kościelny AK w Płocku.

Ks. bp Kazimierz Ryczan, dekretem z dnia 23 IX 1995 roku, powołał na nowo do istnienia AK w diecezji kieleckiej, a pierwszym jej asystentem kościelnym został ks. Jerzy Marcinkowski. Opracowano statut kieleckiej AK. Apostolska działalność AK w diecezji kieleckiej miała obejmować 4 płaszczyzny: religijną, kulturową, społeczną i polityczną.

Diecezjalna AK uzyskała osobowość prawną. Dziennik Ustaw Nr 70 z dnia 3 lipca 1997 roku opublikował Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 czerwca 1997 r. w sprawie nadania osobowości prawnej Akcji Katolickiej Diecezji Kieleckiej.

14 września 1998 roku zostały wybrane władze statutowe Diecezjalnego Instytutu AK. 16 listopada 1998 roku prezes w piśmie do Krajowego Biura AK pisała, że w diecezji kieleckiej jest 71 Parafialnych Oddziałów AK, z których jednak tylko 12 ma wybrane parafialne władze statutowe. W sumie we wszystkich oddziałach jest około 1000 członków.

 AK Diecezji Kieleckiej podjęła kilka inicjatyw na arenie diecezjalnej. Należy tu wyliczyć: bojkot pornografii, Szkołę Formacji Społeczno – Politycznej przy AK działającą w latach 1998-2000, organizowanie bibliotek parafialnych, współorganizację sprzedaży „cegiełek” na budowę Świątyni Opatrzności Bożej, a także utworzenie pod patronatem AK Ośrodka Informacji o Nowych Ruchach i Sektach Religijnych.

W październiku 2002 roku Ks. bp Kazimierz Ryczan powierzył funkcję Kościelnego Asystenta Diecezjalnej Akcji Katolickiej ks. Adamowi Perzowi. Ten przeprowadził wśród wszystkich Księży Proboszczów ankietę, w celu poznania kondycji AK w diecezji.Jedno z pytań brzmiało: „Jeśli w parafii nie istnieje Parafialny Oddział AK - czy i jaką Ksiądz Proboszcz widzi możliwość jego powołania do życia (wziąć pod uwagę specyfikę parafii i parafian, istniejące już grupy/stowarzyszenia w parafii, cele i zadania AK, możliwość sprawowania opieki duszpasterskiej przez Księdza w parafii, uiszczanie składek członkowskich, itp...)”. W wyniku przeprowadzonej ankiety ustalono, że w dniu 1 marca 2003 roku stan AK w diecezji przedstawiał się następująco:

1) AK istniała w 5 parafiach i liczyła 124 osoby (parafia Charsznica - 36 osób; parafia Miłosierdzia Bożego w Kielcach - 35 osób, parafia Koniecpol - Chrząstów - 35 osób; parafia Secemin - 12 osób i parafia Stary Korczyn - 6 osób). Trzeba tu zaznaczyć, że oddziały AK w tych parafiach działały wówczas nieformalnie, gdyż nie istniał Diecezjalny Zarząd AK (jego kadencja już upłynęła, a nie wybrano jeszcze nowych władz), a osoby pełniące funkcje w parafialnych oddziałach miały już nieaktualne nominacje.

2) Jakie są perspektywy? Z przeprowadzonego rozeznania wynika, że w 184 parafiach (na ogólną liczbę 301) nie ma możliwości powołania do życia Parafialnych Oddziałów AK. Wśród przyczyn duszpasterze wymieniali m.in.: niechęć do przynależenia do grup, a tym bardziej do stowarzyszeń, konieczność płacenia składek członkowskich, niechęć do angażowania się w życie parafii, wymieranie parafii wiejskich, nieudane próby powoływania do życia AK czy innych grup.

Mimo usilnych starań, podejmowanych od roku 1997, AK w diecezji jest - jak widać - dość skromna. Długi okres nieobecności AK w diecezji sprawił, że reaktywacja jest trudna. Jednak należy podjąć wysiłki w celu ożywienia działalności AK w diecezji. Stąd też 2 kwietnia 2003 roku biskup kielecki zatwierdził skład personalny Zarządu Diecezjalnego Instytutu AK. Jego prezesem został Józef Snochowski. Pod koniec kwietnia, w I Ogólnopolskiej Pielgrzymce Akcji Katolickiej, dwóch delegatów z diecezji zawiozło Ojcu Świętemu dary duchowe w postaci zobowiązania do modlitwy - codziennej Koronki do Bożego Miłosierdzia i Różańca w intencji Ojca Świętego, w intencji dziecka poczętego, o pokój na świecie, a także do codziennej modlitwy o powołanych do służby Bożej.

4.     Akcja Katolicka szansą dla parafii

          Wydaje się, że AK jest stowarzyszeniem koniecznym w parafii, aby oblicze parafii uległo odnowie. Właśnie problemowi odnowy parafii było poświęcone sympozjum Włoskiej Akcji Katolickiej, które odbyło się w lutym 2003 roku. Z tej racji Jan Paweł II skierował do jej Asystentów przesłanie, w którym nazywa parafię:

-        „domem wspólnoty chrześcijańskiej” – przynależy się do niej od momentu Chrztu Świętego;

-      „Szkołą świętości” – dla wszystkich bez wyjątku;

-       „laboratorium wiary” – tu są przekazywane główne elementy tradycji chrześcijańskie;

-       „miejscem formacji” - tu człowiek uczy się wierzyć oraz włącza się w apostolstwo.

Papież daje wskazówki, w jakich dziedzinach AK w parafiach mogłaby się wyspecjalizować. W pierwszym rzędzie w nauczaniu Soboru Watykańskiego II. Choć już wiele lat minęło od Soboru, dużo jeszcze pozostaje do zrobienia. Sobór Watykański II jest nadal – według Papieża - „niezawodną busolą” dla Piotrowej łodzi, a „dokumenty soborowe «świętymi drzwiami», przez które musi przejść każda wspólnota parafialna” w Trzecie Tysiąclecie chrześcijaństwa. Z tego względu członkowie AK w sposób szczególny mają zapoznawać się z dokumentami soborowymi, wnikać w literę i ducha, wprowadzać tego ducha i literę w rzeczywistość parafialną.

AK może się wyspecjalizować również w duchowości komunii (jedności) z biskupem i z Kościołem lokal­nym. Tę wartość może wnieść AK we wspólnotę chrześcijańską. „Akcja Katolicka ma być zbiorowym, zorganizowanym apostołem komunii wewnątrzkościelnej. Komunii z biskupem, komunii z kościołem lokalnym”.

          Papież widzi potrzebę odnowienia AK, a poprzez jej odnowienie odnowieniu ulegnie również parafia: „Tylko odnowiona Akcja Katolicka może przy­czynić się do odnowy parafii”. Jakie ideały powinny przyświecać AK, aby stała się środowiskiem odnowy parafii? Według Papieża istotne są w tym względzie takie elementy jak:

-        odwaga przyszłości;

-        wyobraźnia świętości;

-        otwarcie się na powiew Ducha Świętego;

-        propagowanie rozległe­go i gruntownego programu wychowawczego;

-       wprowadzenie świeżości Ewangelii do codziennego życia;

-       zapewnienie Stowarzyszeniu dojrzałych, uformowanych animatorów;

-       mobilizacja świeckich zdolnych do wielkiego zapału apostolskiego

Papieskie przesłanie kończy się apelem do prezbiterów: „Pragnę na koniec, korzystając z okazji, wezwać wszystkich kapłanów, aby bez obaw przyjmowali w swoich parafiach Akcję Katolicką i jej działalność. W niej bowiem będą mogli znaleźć nie tylko cenną i skuteczną pomoc, lecz także zrozumienie i przyjaźń oraz bogactwo płynące z dzielenia się darami ducho­wymi każdego członka wspólnoty”.

          AK istniejąca i rozwijająca się w parafii w ścisłej współpracy z proboszczem może stać się szansą dla rozwoju parafii i przynieść błogosławione owoce. Na uzasadnienie tej tezy wystarczy przytoczyć konkretne inicjatywy podjęte i sfinalizowane, bądź kontynuowane, w kilku parafiach diecezji kieleckiej:

-         tworzenie parafialnych bibliotek, czytelni i świetlic;

-         przeprowadzanie konkursów o tematyce religijno-patriotycznej;

-         organizowanie wakacji i ferii zimowych dla dzieci potrzebujących opieki;

-         pielgrzymki (piesze, rowerowe i autokarowe) na spotkanie z Ojcem Świętym i w różne miejsca kultu religijnego;

-         propagowanie czytelnictwa prasy katolickiej i dobrej książki, zorganizowanie punktu sprzedaży książek;

-         spotkania opłatkowe dla osób samotnych, niepełnosprawnych i ubogich, wieczory kolęd i pieśni maryjnych;

-         organizowanie paczek żywnościowych, zbiórka odzieży;

-         pomoc w utrzymaniu porządku i estetyki w kościele, placu przy kościele i w domu parafialnym;

-        inicjatywa wydawnicza (opracowanie historii parafii, redagowanie czasopism parafialnych);

-         oprawa liturgiczna Eucharystii;

-         pomoc dzieciom w nauce, organizowanie dla nich czasu wolnego;

-         powołanie klubu sympatyków Radia Maryja;

-         utworzenie wypożyczalni kaset video;

-         zagospodarowanie gablot ogłoszeniowych, w których umieszczane są bieżące informacje z życia AK, Rycerstwa Niepokalanej, Apostolstwa Maryjnego i Stowarzyszenia Rodzin Katolickich;

-        zbieranie podpisów w obronie życia poczętego oraz przeciw pornografii;

-        pomoc charytatywna: troska o osoby samotne i chore w parafii

To tylko kilkanaście przykładów, które świadczą o możliwości owocnej współpracy świeckich z duszpasterzami, a także o ogromnych możliwościach twórczych, które tkwią w świeckich. Papież uświadamia, że „w Kościele wybiła godzina laikatu”. Należy wyrazić życzenie, aby w wielu parafiach w Polsce i w diecezji kieleckiej ta godzina wybiła jak najszybciej.

 

Ks. Adam Perz

Okładka naszego numeru

 

 

 

 

© KST 2004 by WEBmaster